چه دانم‌ھای بسیار است لیکن من نمی‌دانم

۵٢٠ سال قبل از میلاد مسیح، از گفته‌ھاي داريوش کبیر پادشاه سلسله ھخامنشیان چند لوح سنگي تھیه مي‌شود که ھم اکنون نیز مي‌توان آن‌ھا را در تخت جمشید مشاھده نمود. دعايی از داريوش کبیر در يکي از اين لوح ھا ثبت شده با اين جملات:

خداوند این کشور را از دشمن، از خشکسالي، از دروغ محفوظ دارد.

من به جھل بسیط خود اعتراف دارم؛ به ھمین خاطر از شما مي‌خواھم بگويید، از تاريخي که اين دعا ثبت شده(حول و حوش ۵٢٠ سال قبل از میلاد مسیح) تا به امروز، دعايي به اين کوتاھي و زيبايي و در عین حال مھمي در تاريخ تفکر بشري وجود دارد؟ بحث ملي گرايي وتقدس تاريخ و گذشته‌ھا و ... در بین نیست؛ اگر وجود دارد، برايم بنويسید.

اين که من و شما به نیرو و ذاتي بسیار مقدس و بزرگ‌تر از قوه تصور و تخیل انسان اعتقاد داشته باشیم و دعا را عاملي براي بیان اين اعتقاد بدانیم، خواسته يا ناخواسته قداستي به دعا بخشیده‌ايم. در عین حال فكر مي‌كنم نگاھي هم که به دعا داريم نيز مي‌بايد مھم باشد؛ چرا که از پس آن، شناختي که از خدا، محیط اطرافمان، خودمان و ديگر انسان‌ھا داريم آھسته آھسته پديدار مي‌شود. کافي است به کتاب‌ھاي ظاھرن مقدسي که در اکثر خانه‌ھاي ما وجود دارد نگاھي بکنیم . چند نمونه از محتويات آنھا را ببینید :

دعاي درد شکم و قولنج

دعاي درد ناف

دعاي درد کمر

دعا به جھت زنده شدن دل

دعاي درد دندان

دعاي ورم‌هاي بدن

اينھا ديگر شاھکار است :

دعاي درد عورت

دعاي شب زفاف

دعا جھت بیرون آمدن ...

خجالت آور است. اگر بخواھم اين شرک‌ واره‌ھا را فھرست کنم حداقل شش ماھي بايد وقت بگذارم و جالب است که ھمه اين مزخرفات در پر تیراژترين و پر خواننده‌ترين کتاب‌ھاي مذھبي ھستند و کافي است به شناسنامه کتاب نگاھي بکنیم تا نوبت چاپ و تیراژ آنھا را ببینیم . جالب است :ريشه‌ای‌ترين مفاھیم و اعتقادات ما چگونه به سخره گرفته شده است . اجازه بدھی می‌بینی اين مزخرفات حتا به اتاق خوابت نیز وارد می شود. می‌گويی چطور؟ شرح مستحبات شب زفاف را بخوانید :

حديث است که فلان بن محتشم از ديگری شنیده که فلان بن فلان در جايی نشسته و ھمسايه او نقل می کند که جدم شیخ پشم الدين پشم الدوله روزی خدمت . . .رسيد و صحبت نکاح و شب زفاف می‌شود و ايشان می فرمايند، مستحب است قبل از نزديکی، زن و مرد دو رکعت نماز به جای آورند. سپس مرد از چپ زن شروع کند و از راست او بالا بیايد و ...

چگونه تمام اعتقادات و باورھا و مقدسین را به لجن کشیده‌ايم؟ خنده‌ام می‌گیرد وقتی می‌شنوم تمام خلق جھان در سیاھی به سر می‌برند به جز ما مسلمین
چقدر دشمن داري خدا!

ويران مي‌آيي

اين که کتابي را خوانده باشي و در پايان از وقت و پول و انژي اي که براي خواندنش گذاشته‌اي احساس رضايت کني، کم اتفاق مي‌افتد. حداقل براي من کم اتفاق مي‌افتد و اين احساسي است كه من پس از خواندن (ويران مي‌آيي) سناپور دارم. سخت است که بنويسي و بداني چه نوشته‌اي و با زمانه و از زمانه‌ي خودت بنويسي . به بي راه نروي و بتواني تصويري حقیقي، نه گزاف و نه خُرد از دور و اطرافت به ديگران و آيندگان بدھي و پس از گذشت از تیغ اداره‌ي سانسور، من خواننده از خوانش آن لذت ببرم . که شخصیت‌ھاي داستان را لمس کرده باشم وقايع بر آن‌ھا رفته را احساس كرده باشم. و سخت‌تر اين‌که دادِ خودت را از بیداد زمان بگیري.

داشتن اين اشراف به قدري نادر است و کم ياب که ديگر بزرگواران ترجیح داده‌اند از ده و روستا و زمانه آ ل مظفر و آل تیموري و قاجار و پھلوي و اين اواخر از دربار مغولان بنويسند تا از ھمین سال‌ھايي که گذشت. سال‌ھاي خفقان دھه شصت و نفس‌گیر کنون . ھستند آثاري که از زمان حال گفتند. مثل (نقش پنهان) محمد علي يا (آينه‌هاي دردار) گلشيري، اما بيشتر از سه يا چهار اثر را به ياد نمي‌آورم كه تونسته باشند حق مطلب را به كفايت ادا كنند و احياناً دادي بخواهند از جور زمان. (شاه سياه پوشان) هوشنگ گلشيري و (نيمه غايب) و (ويران مي‌آيي) سناپور و شايد هم (شهر بازي) حسين ياوري از اين دسته‌اند.

زماني كه (ويران مي‌آيي) سناپور را مي‌خواندم علاوه بر خورده‌ھايي که بر آن وارد است، دست مريزادي گفتم بر دستان سناپور که داستاني نوشته، شسته رُفته؛ بدون بازي با زبان و بي احترامي به شعور خواننده که اين روزھا در بیشتر آثارادبیات داستاني مي‌بینم. که از زمانه ما واقعیت را نوشت. اگر از عشق گفت و جامعه و ھرزه‌اي سیاست نام، از عشق‌ھاي امروزي گفت که آغاز و فرجامش را ديده‌ايم. نه مثل فرھاد است و نه خسرو که امروزي است و قابل لمس.

اگر خواننده وظیفه اي داشته باشد در برابر نويسنده و ديگران گمان مي کنم اين است که در برابر اثر ضعیف واکنش نشان دھد و در برابر اثر خوب به احترام از جاي بلند شود و آن را به ديگران نشان دهد. پس به احترام سناپور سر خم مي‌كنم و ديگر بدرود.